Juryrapport Socrates Prijs 2010

De Socrates Prijs wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het meest prikkelende, Nederlandstalige filosofieboek dat in het voorgaande jaar - in dit geval dus 2009 - verscheen.

Maar wat waren ook weer de selectiecriteria van de Socrates Prijs? Het boek moet er toe doen, het moet geschreven zijn in goed Nederlands en er moet echt in gefilosofeerd worden. Aan het goede Nederlands van de vijf boeken op de shortlist was geen twijfel mogelijk. We hebben ons weer eens verbaasd over de rijkdom en de lenigheid van de Nederlandse taal, die op zoveel verschillende manieren zeggingskracht kan tonen. Het Nederlands als wetenschappelijke en als filosofische taal: we zagen het voor onze ogen.

Er wordt levendig gefilosofeerd, en de lezer wordt telkens meegesleept door de gang van de gedachten. Het boek dat er het best in slaagt om zich aan de lezer op te dringen en hem mee te voeren in een gedachtegang die zichzelf tot norm is, is Luuk van Middelaars Passage naar Europa. Hors catégorie, noemen ze dat in de wielrennerij. Een beetje zoals Messi bij het voetballen. Zó moet je schrijven!

Wie wil geen getuige zijn van de geboorte, de kinderjaren en de puberteit van het opgroeiende Europa? We pronken soms zo graag met ons 'Europees zijn'. Maar: Europese Raad? Europese Commissie? Europees parlement? Brussel? Het politieke Europa behandelen we met de grootste onverschilligheid. Tegen die onverschilligheid voert Luuk van Middelaar een schitterend gevecht. En hij wint het met bravoure.

In zijn Passage naar Europa legt hij de mechanismen van de macht bloot. Hij volgt het advies van de filosoof Richard Rorty: "Boeiende filosofie is zelden een onderzoek naar de 'voors' en 'tegens' van een stelling. Gewoonlijk is het een strijd tussen een gevestigd vocabulaire dat ons tot last is geworden en een halfgevormd vocabulaire dat vermoedelijk grote beloften in zich draagt."

Van Middelaar slaagt helemaal in zijn streven het vervangende vocabulaire dat hij voorstaat aantrekkelijk te maken. Zijn boek over de geboorte van het politieke Europa is een nauwgezette en erudiete geschiedschrijving, een politiek essay, een filosofische bespiegeling én een verhaal van banale ruzies en soms komische zoektochten. Hoe lang is er niet gebakkeleid over de afbeelding die op onze eurobiljetten moest komen? Het werden niet-bestaande gebouwen. Van Middelaar schreef geen droog, institutioneel betoog. Hij schreef een spannende, bijna een nieuw soort filosofische roman, met een pas geboren 'politiek instituut Europa' als hoofdpersoon. En hoe dat werd en wordt gevormd door de menselijkheid en het oh zo behoeftige identiteitsbesef van al die machthebbers en burgers die samen het instituut vormen. Van Middelaar laat ons niet alleen beter nadenken over Europa, over politieke macht maar ook over ons burgerschap én onszelf.

De winnaar van de Socrates Wisselbeker is De passage naar Europa van Luuk van Middelaar.

De jury van de Socrates Prijs 2010, Frans Jacobs, Leonie Breebaart, Anna Luyten, Florentijn van Rootselaar

Mail deze pagina